j
W
ostatnim czasie coraz wyraźniej można zaobserwować wzrost społecznego
zainteresowania problemem nękania psychicznego w miejscu pracy. Przejawia się
ono w coraz większej ilości programów telewizyjnych i radiowych, artykułach
prasowych i internetowych poświęconych tej tematyce. Zjawisko to nazywane jest
mobbingiem. Mobbing jest to psychiczny terror stosowany w pracy, który angażuje
nastawienie i „nieestetyczne komunikowanie się”, systematycznie podtrzymywanie
przez jedną bądź kilka osób w stosowaniu do innej, co w konsekwencji spycha
ofiarę do pozycji uniemożliwiającej jej efektywną obronę. Sytuacja ta występuje
bardzo często (przynajmniej raz na tydzień) oraz przed dłuższy okres
(przynajmniej przez pół roku).[1] Taką
definicję mobbingu stworzył Leymann, który zwraca uwagę na formę, jaką
przybiera mobbing, mianowicie na „nieetyczne komunikowanie się”. Jest to
komunikowanie pozbawione szacunku, które niejako „zamraża” sytuację, w której
jedna osoba posiada status ofiary, zaś inna agresora.
Wrogie działania mogą mieć bezpośredni, lecz także pośredni charakter. Mobbing jest działaniem wymierzonym zazwyczaj w określoną osobę tak, więc jest długotrwałym, eskalacyjnym konfliktem obfitym w czyny mające na celu nękanie, systematycznie wymierzone w osobę będącą celem. Status ofiary jest „niekadencyjny”, jest to zazwyczaj ta sama osoba bądź grupa osób, które podlegają wrogiem działaniom w miejscu pracy. Status osoby, która skupia na sobie nieetyczne zachowania agresora lub taż grupy agresorów, jest z reguły znana wszystkim z jej najbliższego otoczenia. Stale Einarsen,[2] który w swojej definicji mobbingu, zwracając uwagę na jego właściwość, mianowicie opiera się ona na bezustannej ekspozycji ofiary na agresywne zachowania oprawcy. Kategorie, jakie mogą przyczynić się do powstania konfliktu to w szczególności; płeć, wiek, niepełnosprawność, rasa, religia, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkowa, wyznanie, orientacja seksualna czy forma zatrudnienia. Nie ulega wątpliwości, że zjawisko mobbingu[3], obejmujące prześladowania i różne form szykan, zarówno wśród dzieci jak i dorosłych, istnieje od bardzo dawna, może nawet od zawsze.[4] Mobbing polega na szykanowaniu jednostki, zazwyczaj przez grupę. Prześladowania te mogą przyjmować formę pośrednią lub bezpośrednią, do przemocy fizycznej włącznie, mogą jednak ograniczać się do gorszego traktowania. Często przybiera postaci wyizolowania jednostki z grupy wbrew jej woli. Interpretacja zjawiska mobbingu jest trudna, gdyż w literaturze przedmiotu nie istnieje jednoznaczność definicji mobbingu. Każdy z badaczy przyjmuje swoją własną definicje i na jej postawie interpretuje zjawiska związane z nękaniem psychicznym w miejscu pracy. Problem niejednoznacznej definicji wyrasta z faktu, że mobbing pozostaje zjawiskiem, na który wpływ ma wiele różnych czynników, z których tylko części można się domyślać, a zaś nie wszystkie da się zbadać.
Szykany w miejscu pracy mogą przejawiać się np. przez atmosferę w miejscu pracy jak głupie docinki czy okazywanie niechęci, niepieniężne kary, ograniczenia i represje, czyli zmuszanie do pozostania po godzina czy zrobienie czegoś wbrew przepisom, następnie zastraszanie zwolnieniem z pracy czy bezzasadne krytyki.Do przejawów najeży również złe traktowanie przez przełożonych, bezzasadne pozbawienie premii, nagród, części wypłat czy donosicielstwo i pomówienia. W rozdziale Teoretyczne Aspekty Mobbing[5] autor wyróżnia taktyki mobbing w tym taktyka upokorzenia, czyli nieuzasadniona krytyka, publiczna upokorzenie, oczernienie. Taktyka zastraszania, czyli ustne groźby, terror telefoniczny, używanie wulgaryzmów, taktyka pomniejszenia kompetencji, czyli niejednoznaczne, sprzeczne polecenia, nielogiczne odmowy próśb, izolacja i wiele innych zachowaniach zaliczających się do mobbingu. Takie zachowania maja zły wpływ na ofiarę. Zaczyna popadać ona w „patologię samotności”, która niszczy wszystko, na co człowiek pracuje w ciągu swojego życia. Zdecydowanie mobbing źle wpływa na miejsce pracy, powodując absencję chorobową, fluktuację kadr, czyli zmniejszenie efektywności i motywacji do wykonywanych zadań. Wpływa na rodzinę, ofiara przybiera licznych konfliktów jest bezsilna. Mobbing wpływa na stan zdrowia jak stres, depresja, choroby psychosomatyczne. Wpływ na to również na jednostkę jak alienacja z własnego wyboru lub ze strony przyjaciół. W literaturze można spotkać się z następującymi rodzajami manipulatorów jak manipulator życzliwy, nieśmiały, uwodziciel, altruista, wykształcony czy dyktator. Tacy manipulatorzy posługi ja się spojrzeniem, słuchaniem awersyjnym, poziomem głosu, gestami manipulatora czy wyrazem twarzy. Jedną z metod badania występowania mobbingu jest kwestionariusze badawcze oraz ankiety. Zawierają one zazwyczaj listę wielu pytań odnośnie do określonych sytuacji związanych z lobbingiem wraz z uwzględnieniem częstotliwości ich doświadczania przez badacza. Kolejnym sposobem badawczym jest studium przypadku.[6] Za względu na specyfikę tej techniki znajduje ona wykorzystanie wśród zainteresowanych dogłębną diagnozą sytuacji w organizacji, w której dochodzi do ataków przemocy. Wywiady oraz wywiady zogniskowane.[7] Technika to nie jest często wykorzystywana w badaniach, choć jest w stanie dostarczyć wielu informacji odkrywanych w toku wzajemnej rozmowy uczestników. Oprócz wywiadów jest również obserwacja, który rzadko przynosi oczekiwane efekty, gdyż jedna ze stron w czasie badania odgrywa Olę społeczne społeczną, która nie pozwala obiektywnie spojrzeć na sytuację. Pozostałe techniki to Critical Incident Technique[8] i Bubble dialogue.[9] Aspekty prawne stanowią jedynie zbiór przepisów, na które ofiara może się powołać w razie potrzeby. Sprawa osoby mobbingowanej jest zazwyczaj trudna i zawiła. Współcześnie w Polsce zaobserwować można rozkwit instytucji zajmujących są udzieleniem pomocy i wsparcia ofiarom przemocy w miejscu pracy. Niezależnie od charakteru swojego przeznaczenia czy są to Stowarzyszenia Antymobingowe czy Okręgowe i Powiatowe Inspekcje Pracy, każdy z tych podmiotów na swój sposób pomaga w walce z lobbingiem. Z wyników, jakie podaje Europejska Fundacja na Rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy[10] wynika, że mobbing najczęściej występuje w takich sektorach jak hotelarstwo i restauracje, służba zdrowia i edukacja. Stowarzyszenie Antymobbingowe znajdujące się w Bydgoszczy na ulicy Kapuścińskiej udostępniło statystyki osób, które najczęściej zgłaszają się o pomoc. 35.14% osób zgłaszających problem to sektory prywatne, 26,65% należy do oświaty a 10,04% do Administracji. Reszta statystyk należy do instytucji świadczących pomoc społeczną, instytucji kulturowe, służba zdrowia i służba mundurowa.
Osoba szykanowana w procesie mobbingu ma obecnie przed sobą jedynie dwa wyjścia- obronić własną godność i cześć za cenę utraty miejsca pracy i zajmowanego stanowiska lub pozostać na miejscu pracy tracąc własną godność, płacąc za to cenę własnego zdrowia fizycznego i psychicznego a często także narażając na zaburzenia relacji w środowisku własnej rodziny.
W
ostatnim czasie coraz wyraźniej można zaobserwować wzrost społecznego
zainteresowania problemem nękania psychicznego w miejscu pracy. Przejawia się
ono w coraz większej ilości programów telewizyjnych i radiowych, artykułach
prasowych i internetowych poświęconych tej tematyce. Zjawisko to nazywane jest
mobbingiem. Mobbing jest to psychiczny terror stosowany w pracy, który angażuje
nastawienie i „nieestetyczne komunikowanie się”, systematycznie podtrzymywanie
przez jedną bądź kilka osób w stosowaniu do innej, co w konsekwencji spycha
ofiarę do pozycji uniemożliwiającej jej efektywną obronę. Sytuacja ta występuje
bardzo często (przynajmniej raz na tydzień) oraz przed dłuższy okres
(przynajmniej przez pół roku).[1] Taką
definicję mobbingu stworzył Leymann, który zwraca uwagę na formę, jaką
przybiera mobbing, mianowicie na „nieetyczne komunikowanie się”. Jest to
komunikowanie pozbawione szacunku, które niejako „zamraża” sytuację, w której
jedna osoba posiada status ofiary, zaś inna agresora. Wrogie działania mogą mieć bezpośredni, lecz także pośredni charakter. Mobbing jest działaniem wymierzonym zazwyczaj w określoną osobę tak, więc jest długotrwałym, eskalacyjnym konfliktem obfitym w czyny mające na celu nękanie, systematycznie wymierzone w osobę będącą celem. Status ofiary jest „niekadencyjny”, jest to zazwyczaj ta sama osoba bądź grupa osób, które podlegają wrogiem działaniom w miejscu pracy. Status osoby, która skupia na sobie nieetyczne zachowania agresora lub taż grupy agresorów, jest z reguły znana wszystkim z jej najbliższego otoczenia. Stale Einarsen,[2] który w swojej definicji mobbingu, zwracając uwagę na jego właściwość, mianowicie opiera się ona na bezustannej ekspozycji ofiary na agresywne zachowania oprawcy. Kategorie, jakie mogą przyczynić się do powstania konfliktu to w szczególności; płeć, wiek, niepełnosprawność, rasa, religia, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkowa, wyznanie, orientacja seksualna czy forma zatrudnienia. Nie ulega wątpliwości, że zjawisko mobbingu[3], obejmujące prześladowania i różne form szykan, zarówno wśród dzieci jak i dorosłych, istnieje od bardzo dawna, może nawet od zawsze.[4] Mobbing polega na szykanowaniu jednostki, zazwyczaj przez grupę. Prześladowania te mogą przyjmować formę pośrednią lub bezpośrednią, do przemocy fizycznej włącznie, mogą jednak ograniczać się do gorszego traktowania. Często przybiera postaci wyizolowania jednostki z grupy wbrew jej woli. Interpretacja zjawiska mobbingu jest trudna, gdyż w literaturze przedmiotu nie istnieje jednoznaczność definicji mobbingu. Każdy z badaczy przyjmuje swoją własną definicje i na jej postawie interpretuje zjawiska związane z nękaniem psychicznym w miejscu pracy. Problem niejednoznacznej definicji wyrasta z faktu, że mobbing pozostaje zjawiskiem, na który wpływ ma wiele różnych czynników, z których tylko części można się domyślać, a zaś nie wszystkie da się zbadać.
Szykany w miejscu pracy mogą przejawiać się np. przez atmosferę w miejscu pracy jak głupie docinki czy okazywanie niechęci, niepieniężne kary, ograniczenia i represje, czyli zmuszanie do pozostania po godzina czy zrobienie czegoś wbrew przepisom, następnie zastraszanie zwolnieniem z pracy czy bezzasadne krytyki.Do przejawów najeży również złe traktowanie przez przełożonych, bezzasadne pozbawienie premii, nagród, części wypłat czy donosicielstwo i pomówienia. W rozdziale Teoretyczne Aspekty Mobbing[5] autor wyróżnia taktyki mobbing w tym taktyka upokorzenia, czyli nieuzasadniona krytyka, publiczna upokorzenie, oczernienie. Taktyka zastraszania, czyli ustne groźby, terror telefoniczny, używanie wulgaryzmów, taktyka pomniejszenia kompetencji, czyli niejednoznaczne, sprzeczne polecenia, nielogiczne odmowy próśb, izolacja i wiele innych zachowaniach zaliczających się do mobbingu. Takie zachowania maja zły wpływ na ofiarę. Zaczyna popadać ona w „patologię samotności”, która niszczy wszystko, na co człowiek pracuje w ciągu swojego życia. Zdecydowanie mobbing źle wpływa na miejsce pracy, powodując absencję chorobową, fluktuację kadr, czyli zmniejszenie efektywności i motywacji do wykonywanych zadań. Wpływa na rodzinę, ofiara przybiera licznych konfliktów jest bezsilna. Mobbing wpływa na stan zdrowia jak stres, depresja, choroby psychosomatyczne. Wpływ na to również na jednostkę jak alienacja z własnego wyboru lub ze strony przyjaciół. W literaturze można spotkać się z następującymi rodzajami manipulatorów jak manipulator życzliwy, nieśmiały, uwodziciel, altruista, wykształcony czy dyktator. Tacy manipulatorzy posługi ja się spojrzeniem, słuchaniem awersyjnym, poziomem głosu, gestami manipulatora czy wyrazem twarzy. Jedną z metod badania występowania mobbingu jest kwestionariusze badawcze oraz ankiety. Zawierają one zazwyczaj listę wielu pytań odnośnie do określonych sytuacji związanych z lobbingiem wraz z uwzględnieniem częstotliwości ich doświadczania przez badacza. Kolejnym sposobem badawczym jest studium przypadku.[6] Za względu na specyfikę tej techniki znajduje ona wykorzystanie wśród zainteresowanych dogłębną diagnozą sytuacji w organizacji, w której dochodzi do ataków przemocy. Wywiady oraz wywiady zogniskowane.[7] Technika to nie jest często wykorzystywana w badaniach, choć jest w stanie dostarczyć wielu informacji odkrywanych w toku wzajemnej rozmowy uczestników. Oprócz wywiadów jest również obserwacja, który rzadko przynosi oczekiwane efekty, gdyż jedna ze stron w czasie badania odgrywa Olę społeczne społeczną, która nie pozwala obiektywnie spojrzeć na sytuację. Pozostałe techniki to Critical Incident Technique[8] i Bubble dialogue.[9] Aspekty prawne stanowią jedynie zbiór przepisów, na które ofiara może się powołać w razie potrzeby. Sprawa osoby mobbingowanej jest zazwyczaj trudna i zawiła. Współcześnie w Polsce zaobserwować można rozkwit instytucji zajmujących są udzieleniem pomocy i wsparcia ofiarom przemocy w miejscu pracy. Niezależnie od charakteru swojego przeznaczenia czy są to Stowarzyszenia Antymobingowe czy Okręgowe i Powiatowe Inspekcje Pracy, każdy z tych podmiotów na swój sposób pomaga w walce z lobbingiem. Z wyników, jakie podaje Europejska Fundacja na Rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy[10] wynika, że mobbing najczęściej występuje w takich sektorach jak hotelarstwo i restauracje, służba zdrowia i edukacja. Stowarzyszenie Antymobbingowe znajdujące się w Bydgoszczy na ulicy Kapuścińskiej udostępniło statystyki osób, które najczęściej zgłaszają się o pomoc. 35.14% osób zgłaszających problem to sektory prywatne, 26,65% należy do oświaty a 10,04% do Administracji. Reszta statystyk należy do instytucji świadczących pomoc społeczną, instytucji kulturowe, służba zdrowia i służba mundurowa.
Osoba szykanowana w procesie mobbingu ma obecnie przed sobą jedynie dwa wyjścia- obronić własną godność i cześć za cenę utraty miejsca pracy i zajmowanego stanowiska lub pozostać na miejscu pracy tracąc własną godność, płacąc za to cenę własnego zdrowia fizycznego i psychicznego a często także narażając na zaburzenia relacji w środowisku własnej rodziny.
Praca autorska, zakaz kopiowania.
BIBLIOGRAFIA:
1.
Olweus D., Mobbing.
Fala przemocy w szkole. Jak ją powstrzymać?, Warszawa 1998.
2.
Kokot A., Mobbing
Zagrożenie życia Zawodowego Pracownika, Bydgoszcz 2011.
3. Chomczyński P., Mobbing w pracy z perspektywy interakcyjnej, Łódź 2008.
[1] P.
Chomczyński, Mobbing w pracy z perspektywy
interakcyjnej, Łódź 2008, s. 68.
[2] Ibidem,
s. 69.
[3] D.
Olweus, Mobbing. Fala przemocy w szkole.
Jak ją powstrzymać?, Warszawa 1998, s 11.
[4] Ibidem,
s. 11.
[5] A. Kokot,
Mobbing Zagrożenie życia Zawodowego
Pracownika, Bydgoszcz 2011, s. 35-39.
[6] Z ang. Case Study. Jeden ze składników badania
nękania psychicznego, obok kwestionariuszy, ankiet czy wywiadów.
[7] P.
Chomczyński, Mobbing w pracy z
perspektywy interakcyjnej, s. 80.
[8] W Polsce
znana jako Technika Zdarzeń Krytycznych.
[9] Zob.: Mobbing w pracy z perspektywy interakcyjnej.
Piotr Chomczyński, Łódź 2008, s. 82.
[10]Ibidem,
s. 85.
0 komentarze:
Prześlij komentarz
Zostaw po sobie ślad!