1.
Struktura powierzchniowa a głęboka zdań
Struktury
zdaniowe- to realizacje struktur na: system semantyczny i system formalny, a
systemy te są realizacją struktur.
Wyższość składni semantycznej nad strukturalną. Zdania mogą mieć taka
samą strukturę powierzchniową a przy analizie w strukturze głębokiej może być
inne pod względem złożonym i prostym.
Jedna struktura głęboka możę mieć różne realizacje w obrębie struktur
powierzchniowych. Realizacje struktur powierzchniowych : zdanie.
Adekwatność zdania formalnego (struktura powierzchniowa) do zdania
semantycznego (s. głębionowa) formalnie wyraża zdanie semantyczne, czyli jeat
zgodność między zdaniem semantycznym, a formalnym, ale takiej zgodności być nie
musi, bo w zdaniu formalnym pojawi się coś więcej niż w zdaniu semantycznym.
GRAMATYKA
WSPÓŁCZESNEGO JĘZYKA POLSKIEGO – SKŁADNIA, Stanisław Karolak „Składnia wyrażeń
predykatywnych”
Z punktu widzenia funkcji komunikatywnej wartość
składników morfemocznych (morfemów) występujących w trukturze takich wyrażeń
złożonych jak stolica, dobry, dobrze,
strzelić jest niejednakowa. Morfemy stolic-,
dobr-/dobrz-, strzel-,-i- są wykładnikami określonych sensów, mają
odniesienie do rzeczywistości pozajęzykowej, natomiast morfemy –a, -y, -e, -ć takiego odniesienia nie
mają. Wskazują one jedynie pozycje, jakie w formalnej strukturze wyrażeń
zdaniowych zajmują morfemy stolic-,
dobr-/dobrz-, strzel-. O morfemach pierwszego typu mówi się, że pełnią funkcję semantyczną lub funkcję ekstratekstualną, i określa
się je jako semantemy, zaś o
morfemach drugiego typu, że pełnią funkcję
strukturalną lub funkcję intratekstualną, tzn., że zakres
ich funkcjonowania nie wykracza poza tekst. Określa się je jako morfemy funkcjonalne, morfemy gramatyczne lub
wskaźniki (operatory) syntaktyczne.
Podstawy polskiej składni - S. Jodłowski:
U podstaw danego odcinka tekstu (zwanego „strukturą
powierzchniową”) leży jego struktura głęboka. Zadaniem transformacji jest
wykrycie struktury głębokiej wypowiedzenia na podstawie struktury
powierzchniowej. [s.146]
Składnia współczesna języka polskiego – Z. Saloni:
Dążąc do zrozumienia sensu zdania musimy wychwycić
związki formalne między słowami, zobaczyć, co się z czym wiąże strukturalnie.
[s.23]
2.
Struktura funkcjonalna zdań
Oprócz struktury predykatowo – argumentowej w każdym
zdaniu formalnym znajduje się struktura funkcjonalna, inaczej tematyczno – rematyczna, zbudowana z tematu
i rematu.
temat – łac.
datum – to co jest dane, to co wiemy, to co jest znane – kto wie, kto zna (
nadawca odbiorca)
remat – łac.
novum – to co jest nove dla odbiorcy, a wie nadawca
Struktura funkcjonalna wiąże się z szykiem. Wersje różniące się szykiem będą miały różne
tematy.
|
Ojciec czyta gazetę. - zdanie poprawne.
Ojciec –
datum
gazeta-
novum
Gazetę czyta
ojciec. –zdanie niepoprawne, bo nawet jeśli struktura jest ta sama, to
komunikacja została zaburzona.
Żółta morfologia (Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia):
Semantyczna (komunikatywna) struktura zdania wymaga, aby
został wskazany przedmiot lub zbiór przedmiotów, o którym się mówi, oraz
informacja, której się o nim udziela.
Temat - Składnik zdania, który odpowiada temu, o czym się
w nim mówi;
Remat – składnik odpowiadający temu, co się w nim mówi;
Zdanie składa się zatem z tematu i rematu, czyli ma budowę
tematyczno-rematyczną, zwaną inaczej perspektywą funkcjonalną.
Przy tworzeniu zdań z predykatami wieloargumentowymi o
jednym prostym temacie na ów temat może zostać wybrany (zależnie od
komunikatywnej intencji mówiącego) którykolwiek spośród implikowanych przez te
predykaty argumentów. W odpowiednich wyrażeniach zdaniowych tematyzacji może
więc podlegać każde wyrażenie argumentowe niezależnie od jego postaci. Nie jest
więc tak, że temat musi być na powierzchni reprezentowany zawsze przez
rzeczownik w mianowniku (wyrażenie znane z gramatyki tradycyjnej pod nazwą
podmiotu gramatycznego), chociaż w wyrażeniach zdaniowych nie uwikłanych w
szerszy kontekst najczęściej właśnie mianownik (oczywiście przy wyrażeniach
predykatywnych, które się z mianownikiem w ogóle łączą) pełni funkcję tematu.
Wyrażenia zdaniowe z tematem wyrażonym mianownikiem
rzeczownika, który zajmuje w nich wówczas pozycję inicjalną, są najbardziej
naturalnymi konstrukcjami funkcjonalnymi poza uwikłaniem kontekstowym. Uznaje
się je za nienacechowane, czyli neutralne, pod względem tematyczno-rematycznego
uporządkowania składników lub mające naturalną perspektywę funkcjonalną.
Remat – struktura złożona, powstała w wyniku wchłonięcia
(absorbcji) przez predykat prosty niektórych argumentów.
Jedną z definicyjnych właściwości podstawowych wyrażeń
predykatowo-argumentowych jest semantyczna niepochodność (prymarność) wyrażeń
zajmujących (wypełniających) pozycje argumentowe otwierane przez predykat.
Zdanie "Gazetę czyta ojciec" jest jak najbardziej poprawne, jest odpowiedzią na pytanie Kto czyta gazetę? i zachowuje reguły struktury tematyczno-rematycznej wypowiedzenia, lub inaczej struktury topic-focus.
OdpowiedzUsuń