Retoryka Arystotelesa

Witaj nowy dniu!
Dzisiaj chciałam się z Wami podzielić notatkami z Retoryki Arystotelesa. Była to praca na chyba komunikacje medialną, trzy po trzy streszczone kilka rozdziałów, nie dużo, ale jest. Powiem szczerze, że retoryka jest naprawdę bardzo ciekawa, ale i jednocześnie bardzo niezrozumiała. Sami zobaczcie:

Podziękowania mile widziane!  :)


1. Nowa koncepcja sztuki retorycznej. Jej przedmiot, metody i związek z dialektyką. 

Arystoteles w swoich rozważaniach przedstawia pokrewieństwo między dialektyką i retoryką. Retoryka jest to sposób przekonywania, wytoczenie logicznych argumentów, które mają na celu przekonanie stron przeciwnych o swojej racji.

Sztuka retoryki jest używana np. na rozprawach sądowych. Po przed odpowiedni dobór słów mówca może przekonywać strony przeciwne do swojej racji, ale wlicza się w to również budzenie wrogości, litości, trwogi. Tutaj zaczynają się dyskusje. Jedni twierdzą, że na rozprawach powinny się liczyć tylko dowody i fakty. Jak uważa Arystoteles ta grupa osób ma racje, gdyż nie powinno zwodzić się sędziego, wywierać na nim nacisk emocjonalny, który sprawia, że kierowany pobudkami z zewnątrz podejmuje nie zawsze racjonalną decyzje. Przepisy prawne dotyczące retoryki nie są jasno skonstruowane, dlatego to sędzia podejmuje decyzję odnośnie tej legalności. W wielu innych państwach jest tak, że prawo zabrania mówić o rzeczach nienależących do przedmiotu sprawy. Arystoteles jasno daje do zrozumienia, że jego zdaniem sędzia powinien podejmować jak najmniej decyzji dotyczących spraw, dla których prawo nie zostało zrozumiane i jednocześnie napisane, bowiem sędzia to tylko człowiek, który na każdym kroku jest narażony na wpływy innych osób. Podejmowane decyzje może kierować odczuciem oraz korzyściami osobistymi.

Wymowa polityczna jest mniej podatna na oszustwa niż sądowa, ponieważ dotyczy spraw znanych szerszej publiczności. Właściwie sztuka retoryczna dotyczy sposobów uwierzytelnienia, które z kolei są rodzajem dowodzenia, ponieważ wtedy jesteśmy najbardziej o czymś przekonani, kiedy wiemy, że jest to udowodnione.

Retorycznym dowodem jest entymenem, który stanowi najwyższą formę uwierzytelnienia. Skoro entymen jest rodzajem sylogizmu, każdy sylogizm jest przedmiotem rozważań dialektyki czy to, jako całej, czy jakiejś jej cześć.

Retoryka to sztuka pożyteczna, prawda i sprawiedliwość mają w sobie z natury więcej siły niż ich przeciwieństwa, jej zadaniem jest dostrzeganie tego, co odnośnie do każdego przedmiotu może być przekonywające. Dialektyka i retoryka potrafią logicznie udowodnić przeciwieństwa, nie mają określonego przedmiotu oba są pewnymi umiejętnościami dostarczenia argumentacji logicznej. To nie znaczy, że fakty też się nie liczą. W dialektyce osobę, która kieruje się intencją nazywamy sofistą.


2. Teoretyczne podstawy sztuki retorycznej.
Retoryka to umiejętność metodycznego odkrywania tego, co w odniesieniu do każdego przedmiotu może być przekonywające.

Środki przekonania nienależące do sztuki retorycznej to te, które nie są wynalezione przez nas, lecz są dane niejako z góry np. wezwania świadków, a należące do sztuki retorycznej to te, które może dostarczyć ta dyscyplina, czyli sami je wynajdujemy.

3 rodzaje środków przekonania uzyskane za pośrednictwem mowy:
  • charakter mówcy
  • nastawienie
  • rzeczywiste lub pozorne dowodzenie

Retoryka jest odgałęzieniem polityki, ponieważ uwzględnia ludzkie działania, charaktery i uczucia. Jeśli mowa powoduje wzruszenie jest bardziej wiarygodna.

Sylogizm jest równie uzdolniony do posługiwania się entymenem. Często mówcy mają upodobnienie do posługiwają się entymenami, a inni przekładami. Można, zatem tworzyć sylogizm i wysuwać wnioski albo na podstawie przesłanek udowodnionych za pomocą sylogizmu, albo z nieudowodnionych w ten sposób stwierdzeń, które wymagają takiego udowodnienia, ponieważ nie należy do powszechnie uznanych prawd.

Entynem opiera się przy tym na niewielu i najczęściej na mniejszej ilości przesłanek niż normalny sylogizm. Jeśli jakaś przesłanka jest znana (ogólnie) nie ma potrzeby jej wymieniać słuchaczom, gdyż sami ją sobie uzupełnią.
Te, które mają charakter konieczny nazywają się dowodem, niekonieczne zaś nie mają oddzielonej nazwy odzwierciadlającej ich odmienność. Koniecznymi nazywamy, więc te znaki, z których powstaje sylogizm. Dlatego tego typu znaki nazywają się dowodami. Kiedy ludzie sądzą, że nie da się zabić ich twierdzenia, uważają wówczas, że dostarczyliśmy dowód. Dla znaków tego rodzaju stosunek jak to, co szczegółowe do tego, co ogólne.

Np. Sokrates był mądry i sprawiedliwy – oznacza to, że człowiek mądry jest sprawiedliwy. Zdanie to można podważyć, gdyż nie twory sylogizmu.
Np. Ktoś ma gorączkę jest znakiem, że jest chory – te znaki mają charakter konieczny.

Tak, więc jedne zdanie mogą budować sylogizm, natomiast inne nie mogą.

Arystoteles sądził, że sylogizm dialektyczny i retoryczny dotyczy tego rodzaju sylogizmu, który mamy na myśli, gdy mówimy o toposach. Są to wspólne odniesienia dla zagadnień praworządności, fizyki czy polityki np. „jeśli więcej to i mniej”.

Większość entynemów wywodzi się z przesłanek gatunkowych, dotyczących stwierdzeń szczegółowych, a tylko niewielka liczba ze wspólnych toposów.  Wyróżniamy tutaj przesłanki gatunkowe i toposy, z których tworzymy entynemy. Gatunkowymi nazwami przesłanki właściwe dla poszczególnego rodzaju rzeczywistości, toposami zaś przesłanki wspólne dla wszystkich jej rodzajów.


3. Trzy rodzaje wymowy, Ich ogólna charakterystyka. 

Występują trzy rodzaje mów, ponieważ tylu jest rodzajów słuchaczy. Na każdą mowę składają się trzy elementy:
1) Mówca
2) Przedmiot mowy
3) Adresat (wyznacza cel mowy)
Słuchacz może być krytycznym świadkiem albo tym, który rozstrzyga: jeśli rozstrzygającym to o wydarzeniach minionych. Tym, który rozstrzyga w sprawach przeszłości jest np. osoba ze zgromadzenia [eklezjasta], rozstrzygający w sprawach dokonanych jest sędzia, a o umiejętnościach mówcy rozstrzyga krytyczny świadek.

Wyróżniamy trzy rodzaje mowy:
1) Rodzaj doradczy (Zachęca do czegoś lub od czegoś powstrzymuje. Może mieć pożyteczny lub szkodliwy cel.)
2) Sądowy (Przedmiotem mowy jest oskarżenie lub obrona. Ma na uwadze sprawiedliwość lub niesprawiedliwość.)
3) Popisowy (Pochwała lub nagana. Ma na względzie szlachetność lub niegodność.)

Każdemu rodzajowi przysługuje aspekt czasu:
1) Czas przyszły
2) Czas przeszły
3) Czas teraźniejszy

Każdy mówca musi umieć korzystać z przesłanek, którymi w retoryce są:
  • dowody
  • prawdopodobieństwa
  • znaki

Jeśli każdy sylogizm opiera się na przesłankach to entynem jest sylogizmem, utworzonym na podstawie wymienionych właśnie przesłanek.
Usiłuje nie tylko naświetlić wymienione aspekty, lecz również wskazać czy pożytek lub szkoda, szlachetność lub nieprawność są wielkie małe czy mówi się o nich, jako o wartościach bezwzględnych czy wzajemnie porównywalnych, to jasny stąd wniosek, że mówcy stąd muszą wiedzieć, co wielkie i marne, co większe i mniejsze.


4. Wymowa doradcza: jej przedmiot.

Na początku ustalany, jakiego rodzaju dobro lub zło jest przedmiotem rady udzielonej przez doradcę. Nie można udzielać rady we wszystkich sprawach, lecz tylko w tym, co może się zdarzyć lub nie może. Doradzać można w sprawach dyskusyjnych, czyli w takich, które zależą od nas.

Retoryka łączy w sobie i dziedzinę wiedzy analitycznej i część polityki. Im bardziej jednak usiłowałby ktoś uczynić dialektyką lub retoryką nie umiejętnością praktyczną, jaką one są w rzeczywistości, lecz nauką, tym bardziej niszczyłby ich właściwą naturę nawet sobie tego nie uświadamiając.

Do najważniejszych spraw, o których wszyscy radzą i które są przedmiotem publicznych przemówień doradców, należy z grubsza biorąc pięć: dochody, wojna i pokój, obrona kraju, eksport i import oraz prawodawstwa.

Dochody – powinien wiedzieć, jakiego rodzaju i jak wielkie są przychody państwa, wydatki państwa, aby wiedział, co i jak.
Bezpieczeństwo kraju – trzeba wiedzieć jak jest on strzeżony, znać ilość i rodzaj straży, znajomość prawodawstwa.
Wyżywienie - znać wysokość i rodzaj potrzeby państwa wiedzieć, jaka żywność wytwarza się w kraju i jaka się sprowadza, które produkty eksportować.


5. Wymowa doradcza i jej cele: dobro i szczęście.

Szczęście to pomyślność związana z działalnością lub niezależnością życiową lub bezpieczne, pełne przyjemności, dobre zdrowe życie.

Całkowita niezależność- ten, kto posiada jednocześnie dobra zewnętrzne (szlachetne urodzenie, przyjaciele) i wewnętrzne( duszy i ciała)

Bogadztwo – duży majątek, ziemia tereny, nieruchomości, sad. Musi to być zarazem bezpieczne, godne człowieka wolnego i pożyteczne)

Siła – oznacza możliwość poruszania, podnoszenia, przyciskania ciężkiego przedmiotu. Oby to osiągnąć trzeba mieś odpowiedni wzrost, grubość, szybkość).