Modulanty wg Jodłowskiego "Podstawa polskiej składni"

Modulanty – wyrazy nieokreślające, które – nie będąc same składnikami wypowiedzenia [np. przydawkami, czy okolicznikami] ani wskaźnikami zespolenia, nie determinują składników, którym towarzyszą, lecz jedynie zaznaczają pozakonstrukcyjne elementy wypowiedzenia.

a)      Modulanty sytuujące – nie zacieśniają zakresu towarzyszących im składników, lecz jedynie zaznaczają ich sytuację na tle wypowiedzenia, konotując pewne dodatkowe informacje

ü  Tylko, także, jeszcze, już, dopiero, właśnie, przeciwnie, zwłaszcza, przede wszystkim, szczególnie

b)      Modulanty waloryzujące treść logicznie to wyrazy, które charakteryzują stosunek treści wypowiedzeń do rzeczywistości

ü  Tak, nie, owszem, naprawdę, istotnie

c)       Modulanty modalne – zaznaczają rodzaj postawy mówiącego wobec realności treści wypowiedzi

a.       Modulanty osądzające – zaznaczają stopień wiedzy o realności wypowiedzenia

                                                               i.      Na pewno, niezawodnie, może, pono, snadź, prawdopodobnie, podobno, chyba, niechybnie

b.      Modulanty pytające – zmieniają nominalny opis w pytanie

                                                               i.      Czy? -Li? No?

c.       Modulanty życzące – zmieniają nominalny opis w życzenie

                                                               i.      Niech, niechby, oby, bodaj

d)      Modulanty afektujące – dynamizują wypowiedzenie emocjonalnie

a.      No, -że, raczej, nawet, aż

b.      Nareszcie, zresztą, koniecznie, przecież, przynajmniej, bynajmniej, na szczęście

e)      Modulanty wyprowadzające jakiś składnik wypowiedzenia i stanowiące jego uzasadnienie [na przykład] lub inny rodzaj interpretacji [ewentualnie, mianowicie]

Dystynktywne cechy gramatyczne modulantów: - nie nazywają, zaznaczają sytuację, walor logiczny, podstawę modalną, stan emocjonalny, komentarz językowy wypowiedzi;

v  epistemologicznie

ü  Zaznaczanie sytuacji

ü  Walor logiczny

ü  Postawa modalna

ü  Interpretacja wyprowadzająca składnik oraz stan emocjonalny

v  Technicznie

ü  Mnemiczność

v  Składniowo – modyfikowanie wypowiedzeń lub ich składników przez wznoszenie wymienionych elementów budowy wypowiedzenia

v  Morfologicznie – amorficzność lub zatarcie budowy morfologicznej wyrazów;

Zastosowanie modulantów:

·         SYTUOWANIE

Na pogrzebach tylko Murzyni krzyczą z rozpaczy. Zrobiła to dla siebie a także dla mnie.  Pismo jest zjawiskiem wtórnym w stosunku do wymowy, która ponadto ulega szybszym zmianom aniżeli pisownia. Kolonia była kroplą w morzu potrzeb ludności robotniczej , poza tym mieszkania fundacji były za drogie dla robotników. Moi państwo, wyperswadujcie sobie tańce, naprzód dlatego, że.., po wtóre, że … ziemia okryta jeszcze była suchymi liśćmi. Zasnął i obudził się już w rozgwarze dnia. Nawet Desa otacza opieką dopiero stuletnie eksponaty. Właśnie wtenczas myśliwi smycze zatrzymali. [...] nie był pewien, czy oni  mu pomogą wyciągnąć Michasię ze sklepu, czy też ją, na odwrót, jeszcze dłużej tu zatrzymają.

·         WALORYZOWANIE LOGICZNE

Nie jestem w tych sprawach kompetentny.  Istotnie następnego dnia poczułem się lepiej. Co jest naprawdę nieznośne, to myśl, że syn może stać się nagle takim obcym człowiekiem. Doprawdy chyba dosyć jak na historię jednego kraju. Trunki były rzeczywiście mocne ...

·         ZAZNACZANIE STOPNIA WIEDZY O REALNOŚCI TREŚCI

Przekład to niewątpliwie wielkich zalet, pełen dbałości o kolor i tężyznę słowa. Kasztan na pewno puści liście i zakwitnie biało-różowymi stożkami, podobnymi do świeczników. .Pewnie pan głodny i brudny. Dom pozostawał najprawdopodobniej pod obserwacją. Podobno kropla nikotyny zabija ptaka . Zostałby może wielkim uczonym, gdyby, . przez wzgląd na byt rodziny, nie trwał w zawodzie wojskowym. Chyba nigdy jeszcze Polki nie miały tak konkretnych marzeń.

·         WARTOŚCIOWANIE UCZUCIOWE. Treść zawarta w poniższych wypowiedziach podlega ocenie emocjonalnej.

Za żonę miał osobę wielkiej urody - niestety! - już pod lat niewieścich  schodzącą popołudnie. Nie wiecie nawet, jak się to nazywa. Sobieski oświadczył, że będzie się starał, aby ich z przysięgi zwolniono, ale dopóki to nie nastąpi, raczej da sobie rękę uciąć, niż ją złamie. Daj spokój z wierszykami! Pomyśl lepiej o butach! Niezmiernie mi przykro, że poróżniłem się z tak poczciwym dawnym przyjacielem; muszę koniecznie pogodzić się z nim.

·         INGEROWANIE W SYTUACJĘ. Polega na pokazywaniu, pytaniu, żądaniu, zachęcaniu, a wię na domaganiu się uwagi, wyjaśnienia, zmiany, wykonania jakiejś czynności.

Stwierdziwszy, że linka opadła w dół, doznał przelotnej ulgi: oto  był już w powietrzu, wysoko nad lotniskiem. Może jechać prędzej? Niech Pani nigdy nie odpowiada.

·         WPROWADZANIE SKŁADNIKÓW WYPOWIEDZENIA

Jestem przekonany, że na przykład monologi podobałyby się bardziej.

·         KOMENTOWANIE STYLIZACJI. Wyrażenia mają za zadanie interpretację lub uzasadnienie sformułowań zastosowanych w kontekście.

I nagle olśnił mnie pomysł pogawędki o pracy. Dosłownie: olśnił.

…Najogólniej i najprościej biorąc … ; … że tak powiem …; … Proboszcza odszukał duży, widać własny, pies.

Funkcję obudowy mogą pełnić też inne części mowy, jak : lepiej, bądź co bądź, dosłownie, widać.