Okolicznik wg Jodłowskiego "Podstawy polskiej składni"

OKOLICZNIK MIEJSCA

- wyznacza konkretne miejsca i przestrzenie

- obejmuje również: punkt wyjścia czynności, punkt dojścia, linie przecięcia określonego terenu, odpowiednia część danego terenu

Byłem już za granicą.

Myślał, że na wsi u brata przeżyje.

Ludzie przechodzą przez kładkę.

Między jednym a drugim wozem pozostaje
 tylko miejsce dla rodziny.

Wysoko, w głębi nieba zawisł jastrząb

OKOLICZNIK KIERUNKU [podobny do okolicznika miejsca]

- wyznacza kierunek, w jakim zmierza pewna czynność

Pocwałowali w kierunku skoczni.

Płynąc w kierunku południowym wpadają do Dunaju.

Szary poszedł wzrokiem za jej spojrzeniem.

Dwie godziny szłam w jedną stronę.

OKOLICZNIK CZASU

Pewnego dnia pod koniec stycznia ktoś do mnie zadzwonił.

Nazajutrz pójdę do szkoły.

On na odchodnym potwórzył…

Dzień przedtem dokonał przemiany.

Minął cegielnie i dopiero wtedy przystanął.

OKOLICZNIK STADIUM [podobny do okolicznika czasu]

Nie od razu Warszawę zbudowano.

Zrazu chciał wsiąść.

Tak w końcu nadszedł dzień odjazdu.

Musiała krzyknąć po raz drugi.

OKOLICZNIK SPOSOBU

Karabin maszynowy kuł jak dzięcioł.

Padły jeden po drugim dwa strzały.

Spojrzał na niego przez ramię.

Zaczął się wycofywać tyłem.

Anka szła kulejąc z lekka.

OKOLICZNIK MIARY

Zadzwonił raz i drugi.

Czekał chwilę i odszedł smutny.

Wolę go sto razy od Sysiewicza.

Mniej więcej za pół minuty.

Był prawie niewidoczny.

Uważajcie z karabinem, fest kopie.

OKOLICZNIK CELU

- cel rozumiemy jako przyszły stan, który pragniemy przez naszą czynność osiągnąć. Czynność to środek wiodący do osiągnięcia celu.

Wystrzelił dla postrachu.

Wszystko robi się na pokaz.

Pobiegłem otworzyć drzwi.

Dostałem ją w prezencie.

Kursował w poszukiwaniu stałego zarobku.

OKOLICZNIK PRZYCZYNY

- czynność, zjawisko lub zdarzenie, które wywołują nowy stan, zwany skutkiem

Dajcie jałmużnę, z głodu ginę.

Bez koca drżymy z zimna.

Dawniej walczono z błahych powodów.

Wobec argumentów kobiecych zawsze czuję się pokonany.

OKOLICZNIK SKUTKU

- stan lub zjawisko będące wynikiem funkcjonowania innego zjawiska, czynności lub stanu – jako przyczyny.

- są skutki niezamierzone oraz świadome.

- po zrealizowaniu celu osiągnięty stan staje się skutkiem naszego działania.

Wyrosła na podziw a zazdrość całej wsi.

Uczył się na same piątki.

Niedźwiedź dwóch poszarpał na śmierć.

U nas w wiosce znam wszystko,

aż do znudzenia.

Długa, do uprzykrzenia długa jest ta zima.

OKOLICZNIK WARUNKU

- warunek – środek konieczny do zrealizowania zamierzonego celu i do osiągniecia właściwego skutku.

- warunek to nie „przyczyna konieczna”, bo przyczyna ma skutek, bez skutku nie ma przyczyny. Warunek to konieczne środki, które należy zastosować, jeśli się chce osiągnąć skutek.

- pojęcie warunku można rozciągnąć na sytuację lub stan będący motywem podjęcia decyzji

Poseł nie może być pociągnięty do

odpowiedzialności karno-sądowej bez zgody sądu.

Żaden bez pracy nie dojdzie kołaczy.

W razie nagłej potrzeby proszę dzwonić.

OKOLICZNIK PRZYZWOLENIA

- przyzwolenie – stan środków nie wystarczający do osiągnięcia celu lub zapobieżenia niepożądanym skutkom.

- przyzwolenie ≠ wystarczająca przyczyna; skoro coś nie wystarcza, to skutku nie będzie; skoro nie ma skutku, więc czynniki nie są przyczyną.

- przyzwolenie to stan środków nie wystarczający do osiagnięcia czegoś czy do zapobieżenia czemuś

- stan ten przyzwala na bieg wypadków niezgodny z zamierzonym

Mimo telefonicznego alarmowania posterunków wozu nie odnaleziono.

I w Paryżu nie zrobią z owsa ryżu.

Nawet brzęczenie owadów nie przerywało tej śmiertelnej ciszy.

OKOLICZNIK NIEWSPÓŁMIERNOŚCI TREŚCI

- okolicznik przyzwolenia – chodzi o określone środki, które nie są wystarczające

- pojęciem niewspółmierności treści obejmujemy różne rodzaje szczególnej rozbieżności między przedstawianymi faktami a zasadami, przeszkodami, potrzebami czy będącymi do dyspozycji środkami

Wbrew logice kazali mi tam iść.

Zamiast dawnych przyjaciół spotkali wszędy wrogów.

Jutro bezwarunkowo muszę jechać.

OKOLICZNIK WZGLĘDU

- oznacza aspekt, pod jakimś coś się dzieje

Z polskiego punktu widzenia ekspozycja stała się przeglądem rozwoju stosunków gospodarczych.

Argentyna jest drugim pod względem wielkości krajem Ameryki Pd.

Sprawuje nadzór innych sądów w zakresie orzekania.

OKOLICZNIK OKOLICZNOŚCI TOWARZYSZĄCYCH

- okoliczniki, które nie mieszczą się w innych grupach

Na dany przez dowódcę sygnał poderwałem oddział do ataku.

Na to weszła Julka i rzekła alarmująco.

Cosel swoim zwyczajem dała mu slny policzek.

Brzękowski usadawia się na stałe w Paryżu.

Wspominam tylko mimochodem.

W gruncie rzeczy nie ma prawa sprzeciwiać się jego woli.

Nic się na pozór nie zmieniło.

Snują się między sklepami pod pozorem sprawunków.

Dawniej w towarzystwie nie mówiło się o takich sprawach.[to nie okolicznik miejsca, bo nie chodzi o miejsce, ale o pozycję towarzyską]

Marysia zielenieje w oczach.

W dzień pochmurny i ponury ktoś gwałtownie zadzwonił.

Raptem rzekł energicznie.

Nie pamiętał, kiedy ostatni raz był na rynku o tej porze, chyba jeszcze jako mały chłopiec z matką.